مالیات شرکت‌های پزشکی در ایران و تحلیل قوانین، نرخ‌ها، معافیت‌ها و چالش های آن
بخش بهداشت و درمان به دلیل اهمیت بالا در سلامت جامعه همواره در کانون توجه سیاست‌های مالیاتی قرار داشته است. در ایران نیز شرکت‌ها و فعالان عرصه پزشکی مشمول انواع مختلف مالیات هستند که شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات حقوق کارکنان می‌شود. هدف این نوشته آن است که تصویری روشن از قوانین موجود، نرخ‌ها، معافیت‌ها و چالش‌هایی که در این مسیر وجود دارد ارائه کند.
انواع مالیات در حوزه پزشکی
انواع مالیات در حوزه پزشکی شامل موارد زیر می‌باشد:
مالیات بر درآمد
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
مالیات حقوق کارکنان
مالیات تکلیفی پزشکان
عوارض و مالیات‌های محلی
در ادامه به بررسی بیشتر موارد ذکر شده خواهیم پرداخت:
مالیات بر درآمد
شرکت‌های حقوقی پزشکی: همه شرکت‌های فعال در زمینه تجهیزات پزشکی و خدمات مرتبط باید مالیات بر درآمد پرداخت کنند. نرخ این مالیات برای شرکت‌های ایرانی ۲۵٪ از سود خالص است که پس از کسر هزینه‌های قابل قبول محاسبه می‌شود.
مشاغل آزاد (پزشکان با مطب شخصی): پزشکانی که به‌طور مستقل فعالیت می‌کنند، باید مالیات بر درآمد را طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم و به‌صورت پلکانی بپردازند:
- تا ۲۰۰ میلیون تومان: ۱۵٪
- از ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان: ۲۰٪
- بیش از ۴۰۰ میلیون تومان: ۲۵٪
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
تجهیزات و کالاهای پزشکی مشمول مالیات بر ارزش افزوده با نرخ عمومی ۱۰٪ در سال ۱۴۰۳ هستند. این مبلغ از مصرف‌کننده دریافت شده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود. خدمات درمانی (ویزیت، مشاوره، جراحی و…) از مالیات بر ارزش افزوده معاف‌اند. حتی جراحی پلاستیک اگر هدف درمانی داشته باشد، مشمول معافیت خواهد بود.
مالیات حقوق کارکنان
شرکت‌های پزشکی موظف‌اند مالیات حقوق کارکنان را کسر و پرداخت کنند. این نرخ پلکانی است. برای مثال در سال ۱۴۰۲، درآمد تا ۱۰ میلیون تومان معاف، ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان ۱۰٪، ۲۰ تا ۳۵ میلیون تومان ۱۵٪ و بالاتر از ۳۵ میلیون تومان ۲۰٪ مالیات داشته است. در سال ۱۴۰۴ نیز سقف معافیت سالانه ۲,۸۸۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال تعیین شده است.
مالیات تکلیفی پزشکان
پزشکانی که در مراکز درمانی استخدام نیستند اما خدماتی مانند جراحی ارائه می‌دهند، مشمول مالیات تکلیفی هستند. مراکز درمانی موظف‌اند قبل از پرداخت حق‌الزحمه، ۱۰٪ آن را به‌عنوان مالیات تکلیفی کسر و به سازمان امور مالیاتی واریز کنند.
عوارض و مالیات‌های محلی
برخی شرکت‌های تجهیزات پزشکی باید عوارض محلی (مانند عوارض شهرداری) بپردازند که نرخ آن به منطقه و نوع فعالیت بستگی دارد.
نحوه محاسبه و ضرایب مالیاتی
برای محاسبه مالیات، ابتدا مجموع درآمد حاصل از فروش تجهیزات و خدمات جمع‌آوری می‌شود. سپس هزینه‌های مورد تایید شامل مواد اولیه، حقوق کارکنان و هزینه‌های اداری از آن کسر شده و سود خالص به دست می‌آید. این سود مبنای اصلی مالیات است. ضرایب مالیاتی برای شرکت‌های فعال در تولید، واردات، عمده‌فروشی یا خرده‌فروشی متفاوت است و منشأ داخلی یا خارجی کالا نیز بر آن تاثیر دارد.
معافیت‌های مالیاتی در حوزه پزشکی
بیمارستان‌هایی که توسط اشخاص حقوقی غیردولتی تاسیس می‌شوند از معافیت پنج ساله مالیات عملکرد برخوردارند، هرچند این معافیت شامل مالیات حقوق کارکنان نمی‌شود و کلینیک‌ها یا مراکز جراحی محدود را در بر نمی‌گیرد. در حوزه تجهیزات و کالاهای پزشکی، داروها، واکسن‌ها، لوازم مصرفی درمانی، وسایل توانبخشی تایید شده، تجهیزات بدون مشابه داخلی، مواد اولیه تولید دارو و همچنین تجهیزات وارداتی بشردوستانه از مالیات معاف هستند. برای تحلیل و بررسی معافیت‌های مالیاتی در حوزه پزشکی می توانید از مشاوران مباشر استفاده نمایید.
فعالیت در مناطق آزاد، تولید تجهیزات استراتژیک، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو و صادرات تجهیزات نیز شامل معافیت می‌شود. پزشکان شاغل در مناطق محروم یا وابسته به نیروهای مسلح نیز از تخفیف‌هایی برخوردارند. البته درآمدهای ناشی از کشیک یا اضافه کاری در هر صورت مشمول مالیات ده درصدی است.
تکالیف قانونی و جرایم مالیاتی
ثبت‌نام در سامانه امور مالیاتی هنگام شروع فعالیت، ارسال اظهارنامه در موعد مقرر، ارائه لیست حقوق کارکنان به صورت ماهانه، پلمب و تحریر دفاتر قانونی و ثبت تراکنش‌ها از طریق کارتخوان از مهم‌ترین تکالیف قانونی به شمار می‌رود. در صورت عدم رعایت این موارد، جریمه‌های سنگینی در نظر گرفته شده است. برای نمونه عدم ارسال اظهارنامه می‌تواند منجر به جریمه سی درصدی مالیات محاسبه‌شده شود و تأخیر در پرداخت نیز به ازای هر ماه دو درصد جریمه به همراه دارد.
چالش‌های نظام مالیاتی در حوزه پزشکی
با وجود قوانین و معافیت‌ها، نظام مالیاتی پزشکی با مشکلاتی روبه‌رو است. ضعف سامانه‌های داده‌ای و نبود شفافیت، پیچیدگی روند دریافت معافیت‌ها، افزایش قیمت نهایی تجهیزات در نتیجه مالیات‌ها، نبود هماهنگی میان وزارت بهداشت و سازمان امور مالیاتی، تمرکز حسابرسی بر تعداد محدودی از مودیان، کمبود آموزش و اطلاع‌رسانی به پزشکان و همچنین حجم بالای معافیت‌های پراکنده از جمله این چالش‌هاست.
نقش مشاوران مالیاتی
به دلیل پیچیدگی قوانین و تغییرات مستمر آن‌ها، بهره‌گیری از مشاوران مالیاتی برای پزشکان و شرکت‌های فعال در این حوزه اهمیت بالایی دارد. مشاوران می‌توانند در تنظیم اظهارنامه، ثبت هزینه‌ها، استفاده از معافیت‌های موجود و حتی اعتراض به برگه‌های تشخیص مالیاتی کمک مؤثری ارائه دهند.
تأثیر مالیات بر سرمایه‌گذاری در حوزه پزشکی
یکی از مسائل اساسی این است که سطح مالیات چه اثری بر سرمایه‌گذاری‌های جدید در عرصه پزشکی دارد. افزایش نرخ مالیات می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاران برای ورود به حوزه‌هایی مانند تولید تجهیزات پزشکی یا تاسیس بیمارستان‌های خصوصی را کاهش دهد. در مقابل، معافیت‌ها و تخفیف‌های هدفمند توانسته‌اند سرمایه‌ها را به سمت فناوری‌های نو و مناطق کمتر برخوردار هدایت کنند. در واقع سیاست‌گذاری مالیاتی زمانی موفق خواهد بود که میان تأمین منابع برای دولت و حفظ جذابیت سرمایه‌گذاری تعادل ایجاد کند.
جمع بندی
نظام مالیاتی مرتبط با حوزه پزشکی ترکیبی از قوانین متنوع، نرخ‌های متفاوت و معافیت‌های گسترده است. هر چند هدف اصلی این قوانین تامین منابع دولت و تنظیم بازار سلامت است، اما مشکلاتی مانند ضعف زیرساخت‌ها، فرآیندهای پیچیده و نبود هماهنگی میان نهادها مانع تحقق کامل اهداف می‌شود. ساده‌تر شدن قوانین، تقویت سامانه‌های داده‌ای، هدفمندتر شدن معافیت‌ها، شفافیت در اطلاع‌رسانی و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در امور حسابرسی می‌تواند شرایط موجود را تغییر دهد. رعایت قوانین مالیاتی و همراهی با مشاوران متخصص نیز از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کرده و زمینه عدالت مالیاتی و توسعه پایدار در بخش سلامت کشور را فراهم خواهد کرد. برای اطلاعات بیشتر می توانید دیگر مقالات پالادیوم بیوتی را مطالعه کنید.
